"Παιδόπολις Αγίας Τριάδος":Ενα βιβλίο με ιστορικές αναφορές στα παιδιά των Αμπελοκήπων Καστοριάς
Αποσπάσματα από το βιβλίο,αρχική έκδοση 1977 (βραβείο Ακαδημίας Αθηνών) είχε την καλοσύνη να μου στείλει ο συγχωριανός μας Κώστας Αντωνόπουλος.
Ιστορικό "Παιδοπόλεως"
Για όσους δεν γνωρίζουν σχετικά,πρέπει να πούμε τι ήταν η "Παιδόπολη",πότε λειτούργησε και γιατί.
Στην περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου 1947-1949,οργανώθηκε και λειτούργησε,υπό την αιγίδα της Βασίλισσας Φρειδερίκης, ένα πρόγραμμα προστασίας των παιδιών της υπαίθρου από τα δεινά και τις κακουχίες της εμφύλιας σύρραξης σε
ΠΑΙΔΟΠΟΛΕΙΣ .Το Πρόγραμμα (
Η κυβέρνηση το έλεγε «παιδοφύλαγμα", σε αντιδιαστολή με το αρνητικά φορτισμένο "Παιδομάζωμα" ) πρόσφερε φιλοξενία παιδιών,πολυμελών οικογενειών σε ειδικές εγκαταστάσεις στην Αγία Τριάδα Θεσσαλονίκης.(
από την περιοχή μας,ενώ πανελλαδικά υπήρξε δίκτυο μ ε 52-54 Παιδοπόλεις)
Σύμφωνα με τη Βασίλισσα Φρειδερίκη, σκοπός των παιδουπόλεων ήταν "να σώσουμε τα παιδιά μας των βορείων επαρχιών από την απαγωγή, πέρα από τα σύνορα και τη διαπαιδαγώγησή τους σε εχθρούς της πατρίδας"
Από το χωριό μας,φιλοξενήθηκαν λοιπόν εκεί,στην Αγία Τριάδα, νεαρά αγόρια και κορίτσια,μεταξύ αυτών και τρία από τα μεγαλύτερα αδέλφια μου, την περίοδο 1948-1949(Νικόπουλος Γρηγόρης,Μαριάνθη,Αρετή),γύρω στους 18 μήνες και επέστρεψαν μετά την λήξη του Εμφυλίου (Φθινόπωρο 1949).
Την ιστορία ,την άκουγα μικρός σαν παραμύθι στην οικογένεια.
Να λοιπόν που βρέθηκε βιβλίο,όπου υπάρχει ο πλήρης κατάλογος των παιδιών του χωριού μας που φιλοξενήθηκαν τότε στην "Παιδόπολη Αγ Τριάδας".Μεταξύ αυτών είναι και ο Αντωνόπουλος Γρηγόρης ,πατέρας του Κώστα Αντωνόπουλου.
Υπενθυμίζεται εδώ,για ιστορικούς λόγους,ότι στην περίοδο του Εμφυλίου,λειτούργησε,ανάλογο πρόγραμμα, κατά την εκδοχή της αριστερής αντάρτικης ηγεσίας,"
Προστασίας" παιδιών, οικογενειών ανταρτών,με ευθύνη τότε του Δημοκρατικού Στρατού,πρόγραμμα που οδήγησε πολλά ελληνόπουλα στις τότε "σοσιαλιστικές χώρες" για προστασία, φιλοξενία και εκπαίδευση,πρόγραμμα που τότε,από κυβερνητικής πλευράς χαρακτηρίστηκε ως"
βίαιο "Παιδομάζωμα",για την δημιουργία νέων μαχητών ανταρτών-γενίτσαρων".
Υπάρχουν και κινηματογραφικά στιγμιότυπα-ντοκουμέντα,γυρισμένα την περίοδο αυτή,για "προπαγανδιστικούς" λόγους,που δείχνουν την πορεία των παιδιών, που "εθελονικά" οι γονείς τους τα εμπιστεύθηκαν στο ΔΣΕ να τα οδηγήσει στις "σοσιαλιστικές χώρες" για να τα σώσει από τους "φασίστες" και τις "βόμβες ναπάλμ".Είναι μια θλιβερή ιστορία,πέρα από την πολιτική σκοπιά και ερμηνεία, γιατί 28.000 παιδιά έγιναν πρόσφυγες και χιλιάδες χάθηκαν στον πόλεμο και τις κακουχίες ,ενώ όσα επέζησαν,έμειναν οριστικά μακριά από την Ελλάδα ,τα περισσότερα.
Πέρα λοιπόν από τις "πολιτικές φορτίσεις" του παρελθόντος,με αφορμή το βιβλίο,θα ήταν χρήσιμο να δούμε τον "ιστορικό καμβά" της περιόδου.
Παρακάτω παραθέτουμε από την Εκπομπή Μηχανή του Χρόνου , συγκλονιστικά κινηματογραφικά ντοκουμέντα"-Χαρακτηριστικά τα "σχόλια" για το καθένα από τα "Ντοκουμέντα",ανάλογα ποιάς πλευράς είναι δημιουργημα
-Το ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ Part1
-Τα Παιδιά του Εμφυλίου Part2
-ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑΣ PART3
-Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΔΣΕ/Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙ ΑΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗς ΕΛΛΑΔΑΣ
- Για τις Παιδουπόλεις βρήκαμε κα παραθέτουμε:
-Παιδουπόλεις της Φρειδερίκης - Βικιπαίδεια
-5Η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΑΙΔΟΠΟΛΕΩΝ
-«Μεγάλωσα με “μητέρα” τη Φρειδερίκη»
Δύο «παιδοπολίτες» (ο ένας γιος «εθνικόφρονος» και ο άλλος «αντάρτη») μιλούν για τα χρόνια τους σε ένα «στρατόπεδο» με κατήχηση και παιχνίδι υπό το άγρυπνο βλέμμα της «Μεγάλης Μητέρας»
Αποσπάσματα από το Βιβλίο "ΠΑΙΔΟΠΟΛΙΣ ΑΓ ΤΡΙΑΔΟΣ που αφορούν τα παιδιά Αμπελοκήπων.
Στο βιβλίο η συγγραφέας,διηγείται την εμπειρία της με άλλες συναδέλφους,από επίσκεψη-περιοδεία στα χωριά της Δυτ Μακεδονίας,μεταξύ αυτών και της Καστοριάς(Δισπηλιό,Μαυροχώρι,Αμπελόκηποι κλπ)
Διαβάζουμε στην εισαγωγή:
"ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ ΕΙΣ ΔΥΤΙΚΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ ΑΠΟ 3 ΜΕΧΡΙ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1949
Ελλη Γεωργίτσα,Αρχηγός Παιδοπόλεως "Αγ.Τριάδος"
Ελένη Χατζοπούλου,Διδασκάλισσα -Υπαρχηγός "
Μαρία Αθανασιάδου,Διδασκάλισσα -Υπαρχηγός "
Σκοπός:Επικοινωνία με γονείς παιδιών,παράδοσις Σημαίας εις τον νικητήν Στρατόν εις μάχας Γράμμου(?!)"
 |
| Επίσκεψη σε ΔΙΣΠΗΛΙΟ-ΜΑΥΡΟΧΩΡΙ-ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΥΣ |
 |
| Συνέχεια Διήγησης για ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΥΣ-Ο Γρηγόρης,είναι ο Γρηγόρης Αντωνόπουλος και η αδελφούλα του, η Θεοδότα(Ζιώτα) |
 |
| Η Εισαγωγή του Βιβλίου:"ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ ΕΙΣ ΔΥΤΙΚΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ ΑΠΟ 3 ΜΕΧΡΙ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1949 |
Ο Κατάλογος των 22 Παιδιών από Αμπελόκηπους Καστοριάς στην "Παιδόπολη Αγ Τριάδας"
 |
Παιδιά των Αμπελοκήπων στην "Παιδόπολη" Αγ Τράδας 1948:
Από αριστερά:Θεοδότα Αντωνοπούλου(Ζιώτα),Μαριάνθη Νικοπούλου,Αρετή Νικοπούλου |
Φωτογραφίες από το Οικογενειακό μας Αρχείο-Παιδόπολη Αγ Τριάδας '1948-49
 |
Παιδιά των Αμπελοκήπων στην "Παιδόπολη" Αγ Τράδας 1948.Διακρίνονται:αριστερά 1ος,Αντωνόπουλος Γρηγόρης-,-Νικόπουλος Γρηγόρης-4ος από αριστερά,καθιστός/-πίσω του η Πηνελόπη(Λιόπη) Ζησιάδη/-3ος αριστερά Στέργιος Φιλίππου,Πίσω μεταξύ Γρηγόρη-Στέργιου, ο Δημήτρης Φιλίππου/-Τέρμα δεξιά,καθιστός με τη δασκάλα ο Αντώνης Ξανθόπουλος/-Νικοπούλου Αρετή(β΄σειρά 3η από δεξιά,καθιστή),δεξιά Αρετής η Αφροδίτη Ζησιάδη-Νικοπούλου Μαριάνθη (΄΄ορθια πίσω από Αρετή)-Δίπλα στη Μαριάνθη αριστερά η Φιλαρέτη Αντωνοπούλου,αριστερά-Θεοδότα Αντωνοπούλου(Ζιώτα),μπροστά μεταξύ Φιλαρέτης-Ζιώτας η Ευτυχία(Χούλα) Δημητριάδη.,Τέρμα αριστερά,όρθια Ολυμπία Ζησιάδη,,2η σειρά από αριστερά,δεξιά του Γρηγόρη Αντωνόπουλου η Ευαγγελία Ζησιάδη....Γι α τους λοιπούς,σε αναζήτηση
Ο Κατάλογος των 22 Παιδιών Αμπελοκήπων στην Παιδόπολη
1Αντωνόπουλος Γρηγόριος
2.Αντωνοπούλου Θεοδότα(η αδελφή του "Ζιώτα)
3.Αντωνοπούλου Φιλαρέτη (Λέτη του Μάρκου)
4Γεροπούλου Μαρία(Μαρίκα-Αυστραλία)
5.Δημητριάδου Βασιλική(Βάσω του Αναστάση)
6.Δημητριάδου Ευτυχία(Χούλα σύζ Αργ Αντωνόπουλου)
7.Δημητρίου Αναστασία
8.Ζησιάδου Αφροδίτη(Αφρω σύζ Κ Νικολόπουλου))
9.Ζησιάδου Ευαγγελία(-Πολυκάρπη)
10.Ζησιάδου Ολυμπία(Ολυμπία Λαγορίτη)
11.Ζησιάδου Πηνελόπη(Λιόπη σύζ Μήτσου "Τσάκου"-Αυστραλία)
12.Ζησιάδου Φρειδερίκη("Τσάκου"-Αυστραλία)
13.Θεοχάρου Βερώνη(αδελφή Λάμπρου)
14.Κέντζου Ειρήνη(Αυστραλία)
15.Λαγορίτης Φιλώτας
16.Νικόπουλος Γρηγόριος
17.Νικοπούλου Αρετή(Αθήνα-Σκουλουδάκη)
18.Νικοπούλου Μαριάνθη(σύζ Ηλία Ππδόπουλου)
19.Ντίνα Θεοδότα(Ντότα "Σιώπη"-Αυστραλία)
20.Ντίνα Σοφία(σύζ Ν Δημητριάδη)
21.Ξανθόπουλος Αντώνιος
22.Στεργιάδου Ευανθία(Βάνθα Κεντζοπούλου)
|
Διηγήσεις για την Παιδόπολη Αγ Τριάδος
1)Ελευθερία Νικοπούλου:Μας πήραν όλα τα παιδιά τότε.Φοβόμασταν,ακούγαμε διάφορα(Κάποιοι λέγαν θα τάδιναν σε εγγλέζικες οικογένειες κλπ).Ανησυχούσαμε για τα πιό μικρά.Πήγαμε στην Καστοριά,εγώ,η Βάγια Γεωργιάδη,η Ντίνα Ζησιάδη, και πήραμε τα μικρότερα παιδιά μας (Φώτης,Παναγιώτης,Χρήστος) που δεν ήθελαν νάρθουν,γιατί ήθελαν νάναι μαζί με τα μεγαλύτερα αλλά και γιατί είδαν εκεί κεράσματα "ληξουργιές"(μαρμελάδες,μπισκότα κλπ).Στο τέλος τα πήραμε πίσω στο χωριό,αν και στο δρόμο μας σταμάτησε ο Νομάρχης και μας έκανε παρατήρηση,ότι δεν κάνουμε καλά,αλλά μας άφησε και γυρίσαμε με τα πόδια στο Χωριό,με τα παιδιά μας αγκαλιά.
2)Μαριάνθη Νικοπούλου:
Μας μάζεψε ο Στρατός τότε, με στρατιωτικά αυτοκίνητα.Μας πήγαν πρώτα Καστοριά(στο εβραίϊκο σχολείο) και μετά στην Αγ.Τριάδα,στην "Παιδόπολη".Πολλά παιδιά,διάφορες ηλικίες,μικρά μεγάλα.Νομίζω, έλεγαν για 700 παιδιά.Από κεί μοιράστηκαν κάποια παιδιά,τα μεγαλύτερα,πήγαν σε άλλες εγκαταστάσεις,αγόρια στο Παπάφειο Ιδρυμα,στην Θεσνίκη ενώ άλλα κορίτσια, στην Καβάλα σε σχολές οικοκυρικών-χειροτεχνίας.Στην "Παιδόπολη" μας φέρονταν ,γενικά καλά,είχε πρόγραμμα χειροτεχνίας,μαθαίναμε κέντημα κλπ, αλλά υπήρξαν και περιστατικά σκληρής τιμωρίας παιδιών (πχ.με παρότρυνση δασκάλων,ομαδικό φτύσιμο παιδιού για κάποια αταξία).Είχαμε πρόγραμμα μαθημάτων,σε μεγάλες σκηνές,αλλά ήταν πάρα πολλα παιδιά και δεν μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε,έτσι όταν γυρίσαμε στο χωριό,τελειώσαμε 2 τάξεις στο Σχολείο,συμπιεσμένα σε μια χρονιά.Οσο είμασταν εκεί,φυσικά το μυαλό μας ήταν στο Χωριό και στους δικούς μας.Κάποια παιδιά μάλιστα απομακρύνθηκαν στο Βουνό να μαζέψουν αμύγδαλα και ρωτούσαν περαστικούς,που είναι ο δρόμος για Καστοριά,να φύγουν.
3)Φώτης Νικόπουλος
Θυμάται το περιστατικό, που δεν ήθελε να γυρίσει σπίτι.Στο τέλος γύρισε με τη μάνα του και δεν πήγε στην Παιδόπολη.
4)Χρήστος Ζησιάδης
Θυμάται επίσης το περιστατικό που δεν ήθελε να γυρίσει σπίτι.Στο τέλος γύρισε με τη μάνα του και δεν πήγε Παιδόπολη
5)Αντώνης Ξανθόπουλος
Εχει καλές αναμνήσεις.Οι δασκάλες του φέρονταν με αγάπη και φροντίδα.Εμαθε να παίζει και μπάλα.Μαζί με άλλα παιδιά,πήγαν από κεί στο Παπάφειο Ιδρυμα στη Θεσνίκη.Φυσικά στενοχωριόταν,έμεινε ως το τέλος,αφού δεν μπορούσαν οι δικοί του να πάνε να τον πάρουν,αφού ήταν φυλακή για πολιτικούς λόγους,η μάνα του,ο αδελφός του και η αδελφή του.
-Οι φωτογραφίες που παραθέτουμε,είναι εποχής,σταλμένες από τα παιδιά από την "Παιδόπολη Αγ Τριάδος 1948-49
Σχολιασμοί -Συμπεράσματα
Το βιβλίο,τουλάχιστον στα αποσπάσματα που είχαμε στην διάθεσή μας και που παρουσιάζονται στις φωτογραφίες,εμφανίζει την όλη επιχείρηση "Παιδόπολη" λίγο-πολύ,ως "παράδεισο φιλοξενίας" των παιδιών και ότι οι γονείς ήταν "κατενθουσιαμένοι¨γι αυτό.Η συγγραφέας του,μπορεί όντως να είχε θετική κοινωνική προσφορά στα παιδιά,αλλά δεν μπορεί να μην σημειώσουμε ότι η εξιστόρηση της περιοδείας της, με άλλες συναδέλφους της στα χωριά του Ν Καστοριάς,με σκηνές γονέων που κλαίνε από συγκίνηση γιατί είδαν τις δασκάλες της Παιδόπολης(!) και τρέχουν να τις φέρουν δώρα ενώ άλλοι,με"ρίγη εθνικής υπερηφάνειας" τις λένε να πούν στα παιδιά τους,πόσο περήφανοι είναι που έχασαν πόδι ή χέρι για την Πατρίδα(βλ.εξιστόρηση για Μαυροχώρι) ή (βλ.εξιστόρηση για Αμπελόκηπους) πόσο καλό παιδί έγινε ο Γρηγόρης (φυσικά χάρη στην Παιδόπολη,αφήνεται να εννοηθεί),κάπου "ξενίζουν",θυμίζοντας "προπαγάνδα",στον αντίποδα της ανάλογης του ντοκυμαντέρ του ΔΣΕ.Αποκορύφωμα,πήγαν να παραδώσουν Σημαία στον Νικητή του Γράμμου, Ελληνικό Στρατό,ντυμένες με στρατιωτικές στολές!
Από τις διηγήσεις φαίνεται ότι πράγματι οι "δασκάλες της παιδόπολης" φέρονταν με αγάπη στα παιδιά,αν και υπήρξαν περιστατικά απαράδεκτης τιμωρίας παιδιών για κάποιες αταξίες τους(πχ. παρότρυνση για ομαδικό φτύσιμο από άλλα παιδιά,για συνετισμό!)
Από τις διηγήσεις φαίνεται ότι τα παιδιά τα "μάζεψε¨ο Στρατός αναγκαστικά.Η Παιδόπολη μπορεί να επιλέχτηκε ως λύση ανάγκης τότε,αλλά δεν ήταν και ο Παράδεισος για τα παιδιά,που έχασαν το Σχολείο τους 18 μήνες,χωρίς ουσιαστικό εκπαιδευτικό Πρόγραμμα και όταν γύρισαν πήραν ενδεικτικά Ε 'και ΣΤ' Τάξης, μαζί συνοπτικά.
Το λυπηρό είναι ότι χιλιάδες παιδιά ,αυτήν την περιόδο, υπέστησαν ταλαιπωρίες (οι Δασκάλες της Παιδόπολης,αναρωτιώνται στο βιβλίο,πόσον σκληρός είναι ο εχθρός που υποβάλει τα παιδιά σε ταλαιπωρίες,αλλά αγνοούν τις επιχειρήσεις σε χωριά των Πρεσπών που έδιωξan τους κατοίκους,συν γυναιξί και τέκνοις,επειδή είχαν συγγενείς αντάρτες!-Βλ.Βιβλίο "Αυτοβιογραφία ΚΟΒΑΤΣΗ ΑΡΓΥΡΗ". Η κατάληξη του Εμφυλίου πολέμου είχε τραγικές
συνέπειες για τον γηγενή πληθυσμό, κυρίως στο Βίτσι. Εκτός από τις μεγάλες
απώλειες στα πεδία των μαχών, στην τελευταία μάχη του Βίτσι στις 12-14 Αυγούστου
1949, η πολιτοφυλακή ανάγκασε βίαια, με απειλή των όπλων, όλο τον πληθυσμό της
Πρέσπας να περάσει στην Αλβανία, όλα τα γυναικόπαιδα. Αν ο πληθυσμός αυτός δεν
υποχρεώνονταν να μας ακολουθήσει, η περιοχή δεν θα ερήμωνε από τον ντόπιους
κατοίκους της.-) και πολλά παιδιά έχασαν την ζωή τους,στα βουνά, ενώ κάθε πλευρά,με καλές προθέσεις, ισχυρίζονταν ότι το έκανε, για την Προστασία τους, οι μέν από τους "αναρχοκομμουνιστοληστοσυμμορίτες", οι δε από τους "μοναρχοφασίστες",σε ένα Εμφύλιο αδελφοκτόνο σπαραγμό,στα πλαίσια οριοθέτησης ή αμφισβήτησης των ζωνών επιρροής των μεγάλων δυνάμεων στη Χώρα μας.
Η συγγραφέας,επισκέφθηκε το χωριό μας,το 1978,βρήκε τον Γρηγόρη Αντωνόπουλο,το τότε αγαπημένο της καλό παιδί που τόσο είχε μεταμορφώσει η Παιδόπολη,όπως γράφει στο βιβλίο της,και ζήτησε να μάθει και γιά τα άλλα παιδιά.
Παρά τις "πολιτικές φορτίσεις" ή "σκοπιμότητες" εκείνης της περιόδου,οι γονείς και τα παιδιά, σίγουρα ευγνωμονούν την τότε διδασκάλισσα-συγγραφέα,για το ενδιαφέρον της για τα παιδιά του χωριού.
Ας ευχηθούμε όμως,ποτέ πιά τέτοιες μέρες!
