Πρωτοχρονιά-Φώτα:Παλιά Εθιμα του Χωριού

Πρωτοχρονιά-Φώτα:  Παλιά ΄Εθιμα του Χωριού

 

    Αφού πούμε  και από το Ιστολόγιό μας αυτό, τις Ευχές για ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ,σε όλους τους συγχωριανούς και φίλους του χωριού,θα αναφερθούμε σε κάποια παλιότερα έθιμα που ξεχνιούνται ή έχουν αλλάξει.

 

Πρωτοχρονιάτικη Πίτα

 

     Η Πίτα αυτή παλιά γίνονταν από πολλά επάλληλα πλασμένα φύλλα,αλειμμένα με λίγδα (χοιρινό λίπος) και ψήνονταν στην γάστρα ("πιτιρόπιτα").

      Για το καλό του χρόνου, οι νοικοκυρές , εκτός από το "Φλουρί" (κάποιο κέρμα), έβαζαν και ένα φύλλο βελανιδιάς ("σμάρι") και ένα "στάχι" σιταριού.

     Το "σμάρι" συμβόλιζε την κτηνοτροφία, το κοπάδι με τα πρόβατα, αφού τα κλαδιά βελανιδιάς με τα φύλλα χρησίμευαν ως χειμωνιάτικη ζωοτροφή των κοπαδιών.

      Το "στάχι" συμβόλιζε την γεωργία, γενικά τα χωράφια.

       Στο κόψιμο της πίτας, προηγούνταν "σταύρωμα" με το μαχαίρι και ύστερα κόβονταν, ένα κομάτι για τον Χριστό & Παναγία, ένα για το Σπίτι και από ένα για κάθε μέλος της οικογένειας.

     ΄Ετσι υπήρχαν 3 "τυχεροί". ΄Ενας είχε Τύχη στο Φλουρί, άλλος στην Κτηνοτροφία και ο τρίτος στα Χωράφια.

     Αργότερα η Πίτα, αντικαταστάθηκε με την παραδοσιακή αρμιόπιτα ("μπουρέκι") και τελευταία  με πίτες- "τσουρέκια".

     Ο Μπακλαβάς (γλυκειά πίτα ),φυσικά, ήταν και παραμένει το γλύκισμα των εορτών.

 

Πρωτοχρονιάτικα Καρναβάλια.

 

     Και στο χωριό μας τα Καρναβάλια γίνονταν πρωτοχρονιά. Από βραδύς γίνονταν τα "σκεπαστά λουγκατσάρια": ντύνονταν με σκεπασμένο πρόσωπο, με διάφορα ρούχα, με την προσπάθεια να είναι αγνώριστα και επισκέπτονταν τα σπίτια συγγενών, γειτόνων και φίλων για ευχές και πειράγματα, με στόχο να μην τους αναγνωρίσουν.

    Ανήμερα Πρωτοχρονιά, υπήρχαν ΄Οργανα και ντύνονταν παρέες για γλέντι και χορό στην πλατεία της Παναγίας.

     Μέχρι την δεκετία του '30 περίπου, υπήρχε ένα έθιμο κοινού γιορτασμού με το διπλανό μας χωριό τη  Μηλίτσα με ανταλλαγή καρναβαλιών.Οι χωριανοί μας, ντυμένοι καρναβάλια κατέβαιναν με τα ΄Οργανα, κάτω στο παλιό Εκκλησάκι στο ποτάμι, όπου είναι σήμερα του Αγ Πνεύματος, που ήταν πέρασμα και σταυροδρόμι για Μηλίτσα από τον παραποτάμιο δρόμο. Εκεί περίμεναν και υποδέχονταν τους Μηλιτσιώτες που έρχονταν κι αυτοί ντυμένοι καρναβάλια με τα δικά τους ΄Οργανα.

΄Επειτα από καμπόσους χορούς εκεί, τραβούσαν οι χωριανοί μας για Μηλίτσα και οι Μηλιτσιώτες για το Χωριό μας, επισκεπτόμενοι όλα τα σπίτια του χωριού για ευχές κεράσματα και δώρα.

Όλα τα σπίτια ήταν ανοιχτά και υποδέχονταν τους επισκέπτες πρόσχαρα.

     Το μεγάλο σπίτι,γι απαράδειγμα, των Κοβατσιάδων (Αφοί Θεοδοσίου-κτισμένο το 1913) είχε στη σάλα, μακρύ τραπέζι για πάνω από 30 άτομα, με φαγητά, κεράσματα και πιοτά για τους επισκέπτες.

Με τον ίδιο τρόπο γίνονταν δεκτοί και οι χωριανοί μας στη Μηλίτσα.

      Μην ξεχνάμε ότι τα δυό χωριά (παλιά ονόματα Σδράλτση και Σλήμιστα μέχρι 1918), είχαν και έχουν παλιούς συγγενικούς δεσμούς και μέχρι το 1933 ήταν μια Κοινότητα με έδρα Σδράλτση-Αμπελόκηπους, μαζί με το Δουπιάκι-Δισπηλιό (αποσπάστηκε το 1919).

 

Πώς άλλαξαν τα Καρναβάλια από Πρωτοχρονιά στα Φώτα-ΑηΓιάννη

 

παλιό Καρναβάλι,Πλατεία Παναγίας

Διακρίνονται από αριστερά,στο γάιδαρο:

Βασίλης Ζησιάδης,Μιχάλης Τερψόπουλος,

Στέργιος Κενζτόπουλος,Μήτσος Αντωνόπουλος.

Καθιστές Βαγγελιώ Αντωνόπουλου,Αγνή Σιδοπούλου κα

   Την πρωτοχρονιά, γίνονταν καρναβάλια σε πολλά χωριά.΄Ετσι οι νέοι του χωριού έπρεπε έγκαιρα να "κλείσουν" ΄Οργανα.΄Ετυχε μια χρονιά (10ετία '1950,γύρω στα 1951-52?) που δεν έβρισκαν ΄Οργανα, γιατί ήδη είχαν πιαστεί όλοι σε άλλα χωριά.
  Οι "τρανύτεροι" πείραζαν τους νεαρούς: "αρέ, δεν αντρέπεισάστι, του χάλασάτι του Καρναβάλ' στου Χουριό!',τι φτειάντι τόσουν κιρό?Ντιπ δεν σας κόβ'να βρείτι όργανα"?

   Αποφάσισαν τότε να μεταθέσουν το γλέντι τα Φώτα και Αη Γιάννη, οπότε ήταν πιο εύκολο να βρουν ΄Οργανα, γιατί δεν είχαν σ'άλλα χωριά καρναβάλι τότε. Και έτσι έμεινε το έθιμο,αλλά συχνά ,για να σιγουρέψουν τα Οργανα,τους ζητούσαν, να πάρουν σαν εγγύηση,το μισό κλαρίνο.

    Το Καρναβάλι, με την μορφή που το ξέρουμε σήμερα, με παρέλαση κλπ, επανήλθε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του Χωριού γύρω στα 1982, με την στήριξη της Κοινότητας Αμπελοκήπων, με τον τότε Πρόεδρο Αποστόλη Δημητρίου.

 

Πηγές:

1-Για τα παλιά:Διηγήσεις Ελευθερίας Νικοπούλου (:έτος γέν 1913)
2-Για την αλλαγή Καρναβαλιού Πρωτοχρονιάς με Φώτα: Νικόπουλος Φώτης

3-Λοιπά:Δραστηριότητα Πολιτιστικού Συλλόγου ΠΕΛΣΑ μετά το 1982-Φωτο Αρχείου
4-Παλιότερα άρθρα για Καρναβάλια από Ιστολόγιό μας